ทุกข์คือสภาพที่ทนได้ยากภาวะที่ทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้สภาพที่บีบคั้นได้แก่ชาติการเกิดชราการแก่การเก่ามรณะการตายการสลายไปการสูญสิ้นการประสบกับสิ่งอันไม่เป็นที่รักการพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที